Dla ciekawskich

Historia

Akademia Zamojska

Akademia Zamojska była trzecią wyższą szkołą w Polsce. Ufundował ją pod koniec XVI w. jeden z najpotężniejszych magnatów Rzeczypospolitej, Jan Zamoyski. Chciał, by kształcona w nowoczesny sposób młodzież stała się podstawą przyszłej wielkości Polski.

Akademia Zamojska. „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”

Gdy Jan Zamoyski zastanawiał się nad zbudowaniem swojego miasta idealnego, jego ważną częścią miała być także ceniona szkoła. W zamyśle kanclerza ufundowane przez niego miasto miało być bowiem nie tylko wspaniałą siedzibą jego rodu, ale również centrum naukowym i kulturalnym.

Jan Zamoyski był kanclerzem wielkim koronnym, hetmanem wielkim koronnym, jednym z najpotężniejszych magnatów w Rzeczypospolitej pod koniec XVI w. Był też człowiekiem renesansu, dobrze i wszechstronnie wykształconym, który nauki pobierał w zachodniej Europie. Doskonale wiedział, że, jak zawsze, młodzież jest przyszłością narodu – jak ona zostanie wykształcona, taka przyszłość czeka państwo. Chciał mieć wpływ na losy kraju, chciał zapewnić mu dobrobyt, dlatego postanowił założyć szkołę, by w duchu oświecenia kształtować przyszłe pokolenia dla dobra Rzeczypospolitej.

Akademia Zamojska. Początki uczelni

Pierwsza szkoła, którą Zamoyski założył, nie spełniła jego oczekiwań. Niezrażony tym zmodyfikował swoje plany i utworzył Akademię Zamojską. Była to trzecia po Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Wileńskim wyższa szkoła w Polsce i pierwsza prywatna.

Fundacja Akademii Zamojskiej została zatwierdzona bullą papieża Klemensa VIII w 1594 r. Z jej aktu erekcyjnego pochodzi słynny cytat ze słów Zamoyskiego, który do dzisiaj (a może zwłaszcza dzisiaj) pozostaje aktualny:

„Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”.

Początkowo działanie Akademii w całości finansował Zamoyski. Był to wyraz jego ambicji i możliwości. Zatrudniono najlepszych wykładowców, a wysoki poziom nauczania spowodował napływ studentów z całej Europy.

Okres świetności Akademii przypadł na koniec XVI i pierwsze dekady XVII w. Uczelnia od początku miała charakter katolicki i była ściśle powiązana z kolegiatą. Miała kształcić przede wszystkim młodzież szlachecką, bardzo szybko jednak, już na początku XVII w., stanowiła ona zdecydowaną mniejszość, a studenci wywodzili się przede wszystkim z mieszczaństwa.

Nowa siedziba

Potężny, do dzisiaj stojący gmach Akademii został zbudowany w latach 1639–1648. Jego fundatorem był II ordynat, Tomasz Zamoyski, choć prace budowlane rozpoczęły się już po jego śmierci. W budynku znajdowały się nie tylko sale wykładowe, ale także mieszkania dla profesorów i stancje dla studentów. Oczywiście była w nim także kaplica, gdyż wykładowcami w Akademii byli również kanonicy z kolegiaty zamojskiej i instytucje te były ze sobą powiązane.

Koniec świetności

Niestety, już w XVII w. Akademia podupadła, gdyż kolejni ordynaci nie byli skłonni zbyt hojnie wspierać jej finansowo, nie byli nią też po prostu zainteresowani. Później reformowana, ostatecznie została zlikwidowana przez władze austriackie w 1784 r., po I rozbiorze Polski. Zaborcy nie byli zainteresowani kształceniem polskiej młodzieży.

W XIX w., w czasach zaboru rosyjskiego, gmach Akademii spotkał podobny los co inne publiczne budynki Zamościa – został przekształcony w koszary wojskowe, a jego dekoracje „uproszczono”, czyli skuto.

Obecnie gmach jest świeżo po remoncie, w czasie którego odzyskał sporo dawnego blasku. Mieści się w nim liceum ogólnokształcące, a także instytucje kulturalne.

dla ciekawskich: Krótka historia Zamościa

KOMENTARZE

Dodaj komentarz