Sztolnia Czarnego Pstrąga to ciasny podziemny kanał odprowadzający wodę z założonej w XVIII w. kopalni – i zarazem ogromna atrakcja turystyczna, przyciągająca wszystkich, którzy chcą zakosztować przygody we wnętrzu ziemi. Czy znajdziesz w sobie odwagę, by do nich dołączyć?

Sztolnia stanowi część leżącej pod Tarnowskimi Górami, założonej w XVIII w. kopalni Fryderyk, w której wydobywano galenę – rudę ołowiu i srebra. Jest to jednocześnie odcinek Sztolni Głębokiej Fryderyk, podziemnego kanału, którym odprowadzano i nadal odprowadza się wodę z szybów i chodników kopalni.

Sztolnia Czarnego Pstrąga to druga pod względem długości w Polsce podziemna trasa turystyczna, którą pokonuje się łodziami. W 2017 r. ten niezwykły zabytek został wpisany na prestiżową listę światowego dziedzictwa UNESCO, na której znajdują się najcenniejsze zabytki z całego świata, w tym zaledwie kilkanaście obiektów z Polski.

ZD

Swoją nazwę Sztolnia Czarnego Pstrąga zawdzięcza pstrągom, które niegdyś w niej żyły i po latach przerwy (związanej z zanieczyszczeniem rzeki Dramy) pojawiły się w niej ponownie. Są to pstrągi potokowe, które w świetle dziennym są jasne, ale w ciemnym tunelu, przy ograniczonym oświetleniu, w blasku migoczących karbidowych lamp, wydają się czarne.

Mapa

Poniżej znajduje się mapa Tarnowskich Gór z zaznaczoną Sztolnią Czarnego Pstrąga. Zaznaczony jest również na niej parking oraz inne pobliskie atrakcje.

Sztolnię Głęboką Fryderyk zbudowano w latach 1821–1834. Ma ona niecałe 5 km długości, choć cały system podziemnych korytarzy odwadniających kopalnię, rozbudowywany w kolejnych latach, osiągnął niemal 17 km długości. Zadaniem podziemnego kanału było grawitacyjne (czyli bez używania jakichkolwiek maszyn) odprowadzanie wody z dynamicznie rozwijającej się kopalni, która coraz głębiej sięgała po bogactwa zalegające pod ziemią. Dzięki wydrążeniu tunelu można było całkowicie zrezygnować z używania maszyn parowych do odpompowywania wody, co obniżyło koszty funkcjonowania kopalni.

ZD

Sztolnia Czarnego Pstrąga to fragment Sztolni Głębokiej Fryderyk, znajduje się od 20 do 30 m pod ziemią. Koniec podziemnego kanału wyznacza Brama Gwarków, zbudowana nieopodal rzeki Dramy, do której odprowadzane są wody kopalniane. Trafiają one do rzeki bez żadnego oczyszczania czy filtrowania, gdyż woda z kopalni jest tak czysta, że można ją bezpośrednio pić i przez dziesięciolecia była wykorzystywana do celów spożywczych przez mieszkańców Tarnowskich Gór i innych miast Górnego Śląska. Można więc powiedzieć, że, paradoksalnie, woda z kopalni oczyszcza rzekę, co nieczęsto zdarza się w Polsce.

ZD

Park Repecki

Wejście do Sztolni Czarnego Pstrąga znajduje się w parku Repeckim. To piękny, zabytkowy park, założony w XIX w. przez hrabiów Donnersmarck. Byli to niezwykle bogaci magnaci ziemscy i przemysłowi. Park miał być terenem łowieckim hrabiów, sprowadzono więc do niego liczne zwierzęta, uformowano odpowiednio powierzchnię i posadzono ponad 10 tys. drzew, niektóre z nich mierzyły nawet 10 m wysokości. Sadzono nie tylko gatunki rosnące na Śląsku, ale również sprowadzano drzewa z całej Europy.

Część z tych okazów zachowała się do dziś, choć wiekowe drzewa powoli już obumierają, ustępując miejsca młodszym egzemplarzom. W parku wybudowano zameczek myśliwski, a później także okazały neorenesansowy pałac. Niestety został on zniszczony pod koniec II wojny światowej, a jego pozostałości rozebrano w latach 60. XX w. Całość założenia parkowego była otoczona murem wzniesionym z wapiennych kamieni. Fragmenty tego ogrodzenia przetrwały do dzisiaj. Obecnie park to świetne miejsce do spacerów i atrakcja sama w sobie – często przyjeżdżają tu odpoczywać mieszkańcy Tarnowskich Gór i okolicznych miejscowości.

ZD

Sztolnia Czarnego Pstrąga – tajemniczy podziemny świat

Zwiedzanie Sztolni Czarnego Pstrąga polega na przepłynięciu jej łodzią. Pod ziemią nie ma rozległych komór, maszyn górniczych czy innych podobnych atrakcji, które można spotkać w kopalniach. Jest za to unikalny wąski korytarz wypełniony wodą. By do niego dotrzeć, trzeba zejść krętymi schodami zamontowanymi w szybie. W mrocznej scenerii podziemnej sztolni wsiada się do łodzi i płynie 600 m. Kanał jest ciasny, dość ciemny, wilgotność jest tu wysoka. Nie płynie się szybko, ale i tak jest to niesamowita przygoda. Niewiele jest miejsc w Polsce, gdzie można przepłynąć łodzią sztolnię. Atrakcję taką oferuje Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, Sztolnia Królowa Luiza (najdłuższa trasa w Polsce) w Zabrzu oraz w Kopalnia Złota w Złotym Stoku.

Niemal cały korytarz został wykuty w twardych dolomitowych skałach. Tylko w niektórych miejscach zostały one wzmocnione ceglaną obudową – tam, gdzie grunt był niestabilny lub gdzie nad takim tunelem znajdował się szyb techniczny wykorzystywany w czasie budowy podziemnego kanału, a później zasypany. Te swoiste „bramy” mają swoje nazwy i są z nimi związane legendy, o których opowiada przewodnik.

ZD

Spływ w zorganizowanych grupach

Zwiedzanie podziemnej trasy może odbywać się na dwa sposoby. W obu przypadkach pokonuje się ten sam odcinek sztolni. Najpopularniejszy jest spływ w większej grupie z przewodnikiem. I od niego warto zacząć, jeśli jest to pierwsza wizyta w sztolni. Podczas spływu przewodnik snuje barwne opowieści o historii górnictwa w Tarnowskich Górach, opowiada też o tym, dlaczego wybudowano Sztolnię Czarnego Pstrąga. Wadą tego spływu jest to, że płynie się zazwyczaj w dużej grupie. Spływ sztolnią jest niezwykle popularny, każdego roku z atrakcji korzysta około 40 tys. osób. W sezonie letnim w wąskich łodziach można się więc poczuć trochę jak sardynka w puszce. Trudno jest także zachować ciszę, a pod ziemią nawet najmniejszy szept rozprasza. Jeśli trafi się na szkolną grupę rozbawionych dzieci lub młodzieży, zdecydowanie można zapomnieć o kontemplowaniu w ciszy podziemnego świata. A warto się skupić na słowach przewodnika, podziwiać niezwykle ciężką pracę górników, wsłuchiwać w plusk kropel wpadających do wody.

Znacznie mniej osób odwiedza ten niezwykły zabytek od października do końca marca, choć przewodnicy mówią, że z roku na rok sezon się wydłuża i dużo chętnych pojawia się także jesienią.

ZD

W czasie spływu napędem łodzi jest… przewodnik, który stojąc, odpycha się od ścian sztolni. Trasę pokonuje się z nurtem, od szybu Sylwester do szybu Ewa, lub w przeciwnym kierunku. Zależy to od miejsca, w którym poprzednia grupa skończyła swój rejs. Dla turystów kierunek spływu nie ma znaczenia, podziemne atrakcje są takie same. Grupy osób z wykupionymi biletami zawsze zbierają się przy szybie Sylwester, przy którym przewodnik informuje, z którego szybu rozpoczyna się spływ.

ZD

Floating, czyli spływ w samotności

Drugim sposobem pokonania Sztolni Czarnego Pstrąga jest samodzielny spływ łodzią nazywany przez organizatorów „floatingiem” (przydałaby się polska nazwa tej unikalnej przyjemności). Do łodzi wsiada tylko jedna osoba, najwyżej para i… płynie. Łódź płynie sama, powoli, z nurtem wody. Nie trzeba się odpychać od ścian, jest to wręcz niewskazane – gdy nurt sam prowadzi łódkę, zaskakująco rzadko obija się ona o ściany tunelu. Jakakolwiek ingerencja ze strony człowieka lub kręcenie się na łodzi zawsze kończy się uderzeniami w ścianę i spowolnieniem spływu. Dlatego najlepiej jest położyć się wygodnie na łodzi i dać się nieść wraz z nurtem. To naprawdę przyjemna atrakcja, w czasie której można się zrelaksować i wyciszyć, jeśli ktoś ma na to ochotę.

Nie jest to jednak atrakcja dla wszystkich. Jeśli ktoś czuje się niekomfortowo w wąskim podziemnym korytarzu, nie powinien spływać samotnie. Tutaj nie można wysiąść w połowie drogi i wrócić. Z drugiej strony niezwykle łatwo zapomnieć, że tunel jest głęboko pod ziemią.

Jeśli ktoś chce płynąć w dużej ciemności, napotykając tylko światła rzadko zawieszone w tunelu, powinien poprosić przewodnika o wyłączenie lampki, która jest na łodzi.

ZD

A może tak morsowanie?

Sztolnia Czarnego Pstrąga ma również ofertę dla… morsów. Każdy, kto uwielbia kąpiele w niezwykle czystej, lodowatej wodzie, może zanurzyć się w sztolni. Nie przepływa się wówczas całego kanału, zabawa jest organizowana w pobliżu szybu Sylwester. Przeżycie podobno jest niezwykłe, na pewno unikalne ze względu na miejsce. Temperatura wody waha się między 6 a 9℃, przez cały rok.

ZD

·