Kamienice ormiańskie i Muzeum Zamojskie. Zobacz, jak mieszkali najbogatsi kupcy w mieście
Kamienice ormiańskie to najbardziej kolorowe i ozdobne kamieniczki przy Rynku Wielkim w Zamościu, wizytówka miasta. Mieści się w nich Muzeum Zamojskie, w którym można poznać historię miasta, jego najbliższych okolic, a także dzieje potężnego rodu Zamoyskich, do którego przez setki lat te ziemie należały.
Sprowadzeni przez Jana Zamoyskiego Ormianie należeli do najbogatszych mieszczan w Zamościu. Prowadzili intensywny handel z kupcami z Bliskiego Wschodu, kupując i sprzedając przede wszystkim towary luksusowe. Ich długie wyprawy na Bliski Wschód były niebezpieczne, ale też bardzo zyskowne.
- bogato zdobione, kolorowe fasady kamienic ormiańskich
- makietę dawnego Zamościa i model pałacu Zamoyskich
- płótno Georga Fischhofa „Rejtan wg Matejki”.
ZD kamienice z zewnątrz
Informacje podstawowe
Mapa Zamościa
Poniżej znajduje się mapa Zamościa z zaznaczonym położeniem kamienic ormiańskich i Muzeum Zamojskiego oraz innych atrakcji na terenie miasta. Zamieszczone są na niej również parkingi. Więcej o parkowaniu w Zamościu przeczytasz tutaj.
Kamienice ormiańskie
Dookoła Rynku Wielkiego w Zamościu wznoszą się kolorowe kamienice z arkadowymi podcieniami. Zgodnie z projektem miasta każda kamienica wzniesiona przy rynku musiała posiadać podcienia, które zapewniały schronienie w razie złej pogody, prowadzono w nich także handel. Dzisiaj jedynym wyjątkiem od tej zasady jest budynek ratusza, jednak w przeszłości także i on posiadał otwarte podcienia.
Z każdej strony rynku jest po 8 kamienic, tylko na stronie północnej, ze względu na budynek ratusza, jest ich 7. Każda kamienica stojąca przy rynku musiała być zaprojektowana i wybudowana zgodnie ze wzorem opracowanym przez Bernarda Morando, dlatego zabudowa wokół zamojskiego rynku jest w miarę jednolita.
Spacerując wokół rynku podcieniami, warto zwrócić uwagę na ozdobne portale prowadzące do wnętrz kamienic. Nie zachowały się wszystkie, ale w wielu miejscach można nadal podziwiać renesansowe obramowania.
ZD rynek Wielki, podcienia, portale
Po prawej stronie ratusza wznoszą się najbardziej kolorowe i ozdobne kamienice na całym rynku. To kamienice ormiańskie. Od chwili założenia miasta stały w tym miejscu domy zamieszkane przez Ormian. Zamoyski sprowadził ich do Zamościa w 1585 r., by ożywić handel ze Wschodem. Kiedyś takich pięknych kamienic wokół rynku było znacznie więcej, ale w XIX w., w czasie, gdy miastem władali Rosjanie, Zamość zmilitaryzowano i wszelkie ozdoby kamienic i budynków publicznych zostały skute. Dekoracje kamienic ormiańskich także zostały wówczas zniszczone. Ich dawny wygląd i blask przywrócono dopiero w czasie renowacji Starego Miasta w latach 70. XX.
ZD kamienice ormiańskie ogółem
Co ciekawe to właśnie Ormianie, a nie jak zazwyczaj to bywa Żydzi, prowadzili najbardziej intensywny handel i należeli do najbogatszych mieszczan w Zamościu. Handlowali głównie z kupcami z Bliskiego Wschodu, kupując i sprzedając towary luksusowe. Wyprawy na Bliski Wschód były niebezpieczne, ale też bardzo zyskowne.
W obecnej formie kamienice ormiańskie wzniesiono w XVII w. Każda z nich ma swoją nazwę. Kamienica zielona, pierwsza po lewej stronie, to kamienica Wilczkowska (ul. Ormiańska 30) z początku XVII w., zdobią ją nieduże płaskorzeźby Jana Chrzciciela, Matki Bożej i innych świętych (w tym św. Tomasza Apostoła, patrona Zamościa i Zamoyskich). Kamienica ta należała do rajcy Jana Wilczka. Kolejna, żółta, to kamienica Rudomiczowska (ul. Ormiańska 28) z lat 40. XVII w., jej pierwszym właścicielem był prawnik, medyk i zarazem profesor Akademii Zamojskiej Bazyli Rudomicz.
ZD 2xPOZ zielona i żółta
Czerwoną, bogato dekorowaną kamienicę Pod Aniołem (ul. Ormiańska 26) z lat 30. XVII w. wyróżnia rzeźba Michała Archanioła. To kamienica z najlepiej zachowanymi i najbogatszymi wnętrzami spośród wszystkich kamienic ormiańskich w Zamościu. Niebieska kamienica zwana jest Szafirową lub Pod Małżeństwem (ul. Ormiańska 24) – od płaskorzeźby na fasadzie przedstawiającej kobietę i mężczyznę. Natomiast ostatnia, jasnożółta, to kamienica Pod Madonną (ul. Ormiańska 22) z wczesnobarokową płaskorzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem, depczącej smoka. Powstała w latach 40. XVII w.
ZD 3xPION czerwona, niebieska, jasnożółta
Dlaczego na kamieniczkach ormiańskich można zobaczyć wizerunek Matki Bożej, świętego lub anioła?
Ormianie są chrześcijanami i stali się nimi kilkaset lat przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I. Chrześcijaństwo dotarło do Armenii już w drugiej połowie I w., a w 301 r. stało się religią państwową – wcześniej niż w Imperium Rzymskim. Chrzest Mieszka odbył się dopiero 660 lat później.
Mieszkający w Zamościu Ormianie zajmowali się handlem z Turcją i Persją. Sprowadzali wyszukane tkaniny, wyroby skórzane i złotnicze. W końcu XVI w. stanowili najliczniejszą i najbardziej zamożną mniejszość w Zamościu. Nie tworzyli getta, łatwo się polonizowali. W Zamościu mieli swój własny kościół, który nie przetrwał do czasów obecnych. Został zburzony w XIX w., gdy liczba Ormian spadła w mieście niemal do zera i nie miał już kto przychodzić do świątyni. Obecnie w jej miejscu wznosi się hotel Renesans.
Muzeum Zamojskie w Zamościu
W kamienicach ormiańskich mieści się Muzeum Zamojskie. Wizyta w nim to nie tylko okazja, by poznać historię miasta, jego okolic i historię rodu Zamoyskich, ale również by zobaczyć wnętrza pięknych budynków. Uwagę przykuwają niezwykle ozdobne kamienne portale okienne, polichromie na ścianach i gzymsach oraz drewniane sufity.
ZD portal okienny, polichromie
W muzeum prezentowane są pamiątki związane z rodem Zamoyskich, portrety ordynatów i ich żon, jest berło Akademii Zamojskiej ufundowane w 1619 r. Są tu również makiety przedstawiające oryginalny, renesansowy wygląd pałacu Zamoyskich z przełomu XVI i XVII w. oraz makieta dawnego Zamościa (doskonale na niej widać, ile miejsca w ramach murów zajmował pałac Zamoyskich, a ile domy zwykłych mieszczan).
ZD makieta Zamościa i pałacu
Wśród wystawionych obrazów historycznych i religijnych intryguje dużych rozmiarów płótno Georga Fischhofa „Rejtan wg Matejki”, będące ciekawym rozszerzeniem oryginalnego obrazu jednego z najwybitniejszych polskich malarzy. Prezentowane są także eleganckie i misternie rzeźbione ormiańskie meble i naczynia. Jest wystawa etnograficzna przedstawiająca sztukę i stroje ludowe oraz przedmioty codziennego użytku z przełomu XIX i XX w. Ekspozycja „Zamojszczyzna w pradziejach i wczesnym średniowieczu” pokazuje pozostałości po najdawniejszych ludach odkryte w okolicach miasta.
ZD 3x pion eksponaty
Zamość. Kilka słów o dziejach niezwykłego miasta
Zamość narodził się dopiero pod koniec XVI w. Był to czas, gdy Polska była europejską potęgą, a jej granice sięgały niemal Morza Czarnego. Miasto zbudowano od podstaw, na tzw. surowym korzeniu, w miejscu, gdzie wcześniej były jedynie łąki. Wymarzył je sobie Jan Zamoyski, jeden z najpotężniejszych magnatów Rzeczypospolitej. W całości zaprojektował je jeden człowiek – wybitny włoski architekt Bernardo Morando.
Zamość miał być miastem idealnym, przynajmniej w renesansowym rozumieniu tego pojęcia. Tak właśnie został zaprojektowany i wybudowany. Jest zaprzeczeniem ciemnych, ciasnych średniowiecznych miast.
